Cyberprzemoc wśród młodych – wybrane formy

Wstęp

Internet pomaga nam poznawać świat, rozszerzać wiedzę, komunikować się, korzystać z licznych usług a także miło spędzać czas. Często zanurzając się w wirtualny świat, w niezauważalny sposób wpadamy w jego pułapki. Chociaż dużo mówi się o zagrożeniach cyberprzestrzeni, w tym o cyberprzemocy, to jednak nie doceniamy tych zagrożeń, powtarzając, że to nas nie dotyczy i że jesteśmy silni.

Kontakty społeczne w cyfrowej przestrzeni

Współczesna technologia daje nam wręcz nieograniczony dostęp do drugiego człowieka, szczególnie w świecie ludzi młodych, dla których komunikatory i platformy elektroniczne stały się podstawą funkcjonowania. Wielu z nich wirtualny świat pozwala na pokonywanie lęków, realizację zainteresowań, zaspokajanie potrzeb, a nawet „bycie sobą”. Coraz częściej możemy spotkać obraz grupki młodych ludzi (lub pary) siedzących obok siebie z telefonami, których rozmowa odbywa się na płaszczyźnie cyfrowej, poprzez media społecznościowe lub komunikatory, a werbalne wyrażanie emocji i pragnień zastąpione jest przez emotikony. Niestety taki stan powoduje, że gorzej radzimy sobie z problemami w świecie realnym, mamy problemy z konstruktywną rozmową i rozwiązywaniem konfliktów. Pojawia się w nas niemoc i frustracja przeradzające się z czasem w agresję lub depresję. Życie w wirtualnej rzeczywistości wydaje się nam łatwiejsze, jeżeli mamy kogoś dość „wyłączamy go”, „blokujemy” lub w przypadku gier „zabijamy” i problem znika. Jeżeli nasza prawdziwa tożsamość w realnym świecie nie spotyka się ze zrozumieniem, jest nieakceptowana przez otoczenie, bez problemu zmieniamy ją na wyidealizowaną, czego dowodem jest wiele profili w mediach społecznościowych i tworzone awatary. Coraz więcej osób zamyka się w tym świecie odczuwając „złudne” poczucie bezpieczeństwa.

Cyberprzemoc – wybrane formy

Przemoc podobnie jak wiele innych zjawisk także przeniosła się do cyfrowej przestrzeni. Specyficznymi cechami cyberprzemocy są: trwałość (przekaz internetowy nie znika, może być kopiowany), niewidzialna publiczność (odbiorcą przekazu może być każdy, bez względu na miejsce i czas), łatwość odnalezienia aktu cyberprzemocy oraz anonimowość sprawcy (cyfrowy ślad jest trudniejszy do wytropienia). W świecie realnym o akcie przemocy wie ofiara i sprawca, czasami nieliczni świadkowie, w cyberświecie ilość osób będących jej obserwatorami jest nieograniczona, dlatego ofiara tak łatwo nie ukryje poniżającego traktowania. Wg badań, aż 1/3 nastolatków osobiście doświadczyła przemocy online, a do
najczęściej wskazywanych należą: wyzywanie (32,2%), poniżanie (19,4%), straszenie (13,6%), kradzież tożsamości (13%) i szantażowanie (11,1%) [Nastolatki 3.0 Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, 2019]. Często osoby młode spotykają się z trollowaniem, czyli obraźliwymi i prowokacyjnymi komentarzami szczególnie w mediach społecznościowych, które trafiając na „podatny grunt” błyskawicznie wzmacniają pęd tego zjawisko, jak efekt śnieżnej kuli, zachęcając innych do podobnych działań. Popularne jest tu przerabianiem zdjęć danej osoby, w celu jej ośmieszenia i poniżenia. Wśród nastolatków coraz bardziej rozpowszechniony staje się seksting, który m.in. polega na przesyłaniu swoich nagich zdjęć lub filmików. Prawdziwy problem pojawia się kiedy zostają one wykorzystane do szantażu, czy ośmieszenia. Niejednokrotnie takie nagrania wykorzystywane są nawet po latach, zapominamy bowiem, że coś co ukazało się w cyfrowym świecie nie zniknie tak łatwo. Często zgłasza się cyfrowe prześladowanie (cyberstalking), kiedy to sprawca atakuje swoją ofiarę uporczywymi wiadomościami. Udowodnienie tego zjawiska jest niezwykle trudne, a zablokowanie konta pomaga na bardzo krótko. W cyfrowym świecie łatwo jest bowiem sprawcy ukryć się pod nową tożsamością. W przypadku tej formy przemocy, sprawca najczęściej zna ofiarę, jej upodobania, znajomych, co jest bardzo mocno ułatwione przez nasze profile w mediach społecznościowych. Formą przemocy, w kontekście osób młodych, o których rzadko mówimy jest „cyfrowa izolacja”, poprzez blokowanie lub usuwanie konta ofiary z grup, uniemożliwianie dołączenia do grup internetowych, brak odpowiedzi na elektroniczne wiadomości. U nastolatków izolowanie, staje się nierzadko gorsze niż bezpośredni atak.

Zakończenie

Ofiary cyberprzemocy w konsekwencji są wykluczone także w realnym świecie. Nierzadko czując swoją bezsilność (potęgowaną przez anonimowość sprawcy) izolują się, popadają w depresję lub zachowania antydestrukcyjne. Często możemy się spotkać z przypadkami samobójstw wśród ofiar cyberprzemocy, zwłaszcza nastolatków, którzy nie radzą sobie z elektronicznym poniżaniem. Z tego względu tak ważne staje się zwiększanie wiedzy i świadomości w zakresie tej formy przemocy.

Agnieszka Żebrowska - Wiceprezes Fundacji Amicus Cordis, wieloletni wykładowca i szkoleniowiec

Bibliografia:
Bednarek J., Andrzejewska A., Zagrożenia Cyberprzestrzeni i świata wirtualnego, Difin, Warszawa 2014.
Bębas S., Patologie społeczne w sieci, Akapit, Toruń 2013.
Lizut J. (red.), Zagrożenia cyberprzestrzeni, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Korczaka, W-a 2014
Pyżalski J., Agresja elektroniczna dzieci i młodzieży – różne wymiary zjawiska, Kwartalnik Dziecko krzywdzone, nr 1(26) 2009, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa
Nastolatki 3.0 Raport z ogólnopolskiego badania uczniów, NASK, 2019, file:///C:/Users/Agnieszka/Downloads/_media_2021_09_Thinkstat_Nastolatki_3_0-Digital.pdf